Cụm công nghiệp phát triển nhanh nhưng chưa bền vững

Tính đến hết năm 2023 cả nước có 705 cụm công nghiệp (CCN), tổng diện tích 23.400 ha đã đi vào hoạt động, chiếm 66,4% số CCN đã thành lập; thu hút gần 14.300 dự án đầu tư sản xuất kinh doanh. Phần lớn trong CCN là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hợp tác xã, cơ sở sản xuất kinh doanh, hộ kinh doanh cả thể. Tại các CCN, tỷ lệ lấp đầy bình quân 65,9%, tạo việc làm cho hơn 666.000 lao động, chủ yếu là lao động tại địa phương; 216 CCN có công trình xử lý nước thải đi vào hoạt động (chiếm 30,6% số cụm hoạt động, tăng 37 cụm so với năm 2022). Nhiều CCN chưa đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung, các cơ sở trong CCN tự xử lý trước khi xả ra môi trường.

Sự phát triển nhanh chóng của CCN được các địa phương ghi nhận quan trọng và đóng góp lớn vào sức phát triển công nghiệp nói chung, công nghiệp nông thôn (CNNT) nói riêng.

Cụm công nghiệp Gia Vân, tỉnh Ninh Bình

Dù vậy, theo phản ánh của nhiều địa phương công tác quản lý phát triển CCN hiện còn gặp nhiều vướng mắc. Trong báo cáo về CCN năm 2023, Bộ Công Thương cũng chỉ ra, Nghị định số 68/2017/NĐ-CP về quản lý phát triển CCN quy định chặt chẽ điều kiện, hồ sơ, thủ tục thành lập, mở rộng CCN; đồng thời cũng quy định dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN phù hợp với nội dung Báo cáo đầu tư thành lập, mở rộng CCN, quy hoạch chi tiết đã được phê duyệt thì không phải thực hiện thủ tục quyết định chủ trương đầu tư để giảm thủ tục hành chính cho doanh nghiệp đầu tư hạ tầng. Tuy nhiên, việc thực hiện quy định này gặp vướng mắc vì Luật đầu tư năm 2020 quy định dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật CCN thuộc đối tượng Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư.

Cùng đó, các CCN do đơn vị nhà nước làm chủ đầu tư đang không thể cho các dự án thứ cấp thuê đất đầu tư trong CCN theo quy định của Luật Đất đai 2013 (khoản 2 Điều 149).

Nhiều tỉnh, thành phố đang gặp khó trong việc xử lý chuyển giao các CCN do đơn vị nhà nước làm chủ đầu tư, đã đầu tư một phần hoặc toàn bộ từ ngân sách nhà nước sang doanh nghiệp làm chủ đầu tư do chưa có quy định, hướng dẫn cụ thể.

Về phương án phát triển CCN thuộc quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030: Tiến độ xây dựng, hoàn thiện quy hoạch tỉnh (trong đó có phương án phát triển CCN) tại một số địa phương chậm. Một số địa phương có quy hoạch tỉnh đã được phê duyệt nhưng danh mục CCN chưa đầy đủ theo quy định Nghị định số 66/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 68.

Việc đầu tư xây dựng hạ tầng CCN, đặc biệt là hệ thống xử lý môi trường, thu hút đầu tư vào cụm tại một số địa phương chậm, nhất là các CCN do nhà nước làm chủ đầu tư và các CCN thuộc tỉnh, địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hỏi khó khăn.

Cùng đó, tại một số địa phương, như: Hà Nội, Nam Định, Phú Thọ, Hải Dương, Hưng Yên, Phú Yên... vẫn còn có bất cập, hạn chế như: Chưa tổ chức thực hiện đầy du các quy định của pháp luật về đất đai, đầu tư, xây dựng, bảo vệ môi trường, phỏng cháy chữa cháy..... trong đầu tư phát triển các CCN trên địa bàn.

Tập trung phổ biến Nghị định mới

Trước những bất cập trong hiện trạng phát triển CCN, Bộ Công Thương đã chủ trì xây dựng Nghị định số 32/2024/NĐ-CP về quản lý phát triển CCN (Nghị định số 32) trong đó đưa ra nhiều điểm mới, tạo không gian thoáng hơn cho CCN phát triển.

Nói về những điểm mới của Nghị định số 32, ông Ngô Quang Trung- Cục Trưởng Cục Công Thương địa phương, Bộ Công Thương cho hay: Để phù hợp với quy định của Luật Đất đai hiện hành (khoản 2 Điều 149) về cơ chế cho thuê đất đầu tư kinh doanh hạ tầng CCN và hiệu quả hoạt động của các CCN do doanh nghiệp làm chủ đầu tư hạ tầng thời gian qua, Nghị định số 32/2024/NĐ-CP quy định mô hình chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN là các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức được thành lập, hoạt động theo quy định của pháp luật Việt Nam thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh hạ tầng kỹ thuật CCN.

Bộ Công Thương có nhiều hoạt động thúc đẩy CCN phát triển

Đối với các đơn vị đã được giao làm chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN quy định tại khoản 2 Điều 15 Nghị định số 68/2017/NĐ-CP tiếp tục hoạt động đến khi có quyết định sắp xếp, xử lý của cơ quan có thẩm quyền; thực hiện các quyền, nghĩa vụ của chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN tại Nghị định này và pháp luật liên quan.

Để phù hợp với Luật Đầu tư, Nghị định số 32 tiếp tục quy định thủ tục thành lập, mở rộng CCN (trong đó có lựa chọn chủ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN) và đồng thời giao trách nhiệm Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu, đề xuất cơ quan có thẩm quyền quy định dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN phù hợp với nội dung Báo cáo đầu tư thành lập, mở rộng CCN đã được phê duyệt không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo pháp luật về đầu tư.

Tại Nghị định số 32, Chính phủ phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định việc điều chỉnh về tên gọi, vị trí thay đổi trong địa giới hành chính cấp huyện, diện tích tăng không quá 5 ha so với quy hoạch được phê duyệt và phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cấp huyện và quy hoạch khác trên địa bàn; đồng thời cập nhật nội dung thay đổi để báo cáo Thủ tướng Chính phủ tại kỳ lập, phê duyệt quy hoạch tỉnh tiếp theo.

Giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ thẩm quyền, quy định của pháp luật quyết định việc điều chỉnh nội dung hoặc bãi bỏ Quyết định thành lập, mở rộng CCN cho phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương…

Ông Ngô Quang Trung cũng cho hay, Nghị định số 32 cũng quy định cụ thể về quyền hạn, trách nhiệm cụ thể của Bộ Công Thương. Trong đó, Bộ xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các chính sách, pháp luật, chương trình, kế hoạch, các mẫu văn bản, chế độ báo cáo thống kê, cơ sở dữ liệu về quản lý, phát triển CCN cả nước; có ý kiến đối với phương án phát triển CCN của các địa phương theo quy định.

Hàng năm xây dựng kế hoạch, dự toán kinh phí hoạt động phát triển CCN từ nguồn ngân sách trung ương, trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và tổ chức thực hiện sau khi được phê duyệt. Thực hiện các hoạt động hợp tác quốc tế, hỗ trợ xúc tiến đầu tư phát triển CCN.

Theo Báo Công Thương