Phải có giải pháp tăng năng lực của doanh nghiệp trong nước

Sáng 26/10, Quốc hội thảo luận ở tổ về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; tình hình thi hành Hiến pháp; thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2024, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2025...

Đại biểu Hoàng Văn Cường - đoàn Hà Nội - Ảnh: Quang Vinh

Đại biểu Hoàng Văn Cường - đoàn Hà Nội nhận định, năm 2024, có nhiều biến động nhưng chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu so với thế giới, có nhiều chỉ tiêu quốc tế đạt mức cao như chỉ tiêu chỉ số tín nhiệm tăng lên BB+, thậm chí có tổ chức xếp hạng BA. Chỉ số hạnh phúc cũng tăng 11 bậc đứng 54/147; chỉ tiêu đổi mới sáng tạo tăng 4 bậc, đứng thứ 44/122 thể hiện tiến bộ rõ; chỉ tiêu chính phủ điện tử tăng 15 bậc, xếp thứ 71/193; chỉ tiêu an toàn an ninh mạng được xếp hạng cao, thứ 17/191. Như vậy, chúng ta có tiến bộ lớn so với sự phát triển chung của thế giới.

Với mức tăng trưởng quý III/2024 đạt 7,4%, cả 9 tháng đạt 6,82% cho thấy, nền kinh tế có thể phục hồi lại được như trước dịch Covid-19, tạo đà tăng cho quý 4 và mục tiêu đặt ra GDP năm 2024 6,5% đến 7% hoàn toàn tin tưởng đạt được.

Tuy nhiên, một số lĩnh vực khá ổn định như nông, lâm nghiệp, không vượt trội so với năm trước. Lĩnh vực dịch vụ cũng chỉ tương đương, một số mặt không cao, không có gì vượt trội, nên thành quả tăng trưởng chủ yếu là công nghiệp và chủ yếu là công nghiệp chế biến, chế tạo. Tuy nhiên, nền kinh tế đang phụ thuộc khá lớn vào kinh tế thế giới bên ngoài, trong đó, đóng góp chủ yếu từ nhóm doanh nghiệp FDI.

Một vấn đề đáng suy nghĩ khác theo đại biểu là số doanh nghiệp thành lập mới và quay lại hoạt động tăng 9,7%, nhưng số doanh nghiệp rút khỏi thị trường tăng đến 21%, cho thấy sự phục hồi còn nhiều vấn đề. So với năm 2023, hầu hết các chỉ tiêu doanh nghiệp đăng ký mới và phục hồi thấp hơn.

Điều này cho thấy nền kinh tế nước ta đang phụ thuộc, tính tự chủ còn có vấn đề, đặc biệt tiềm lực doanh nghiệp trong nước còn rất yếu, nếu muốn phục hồi bền vững không lệ thuộc nước ngoài, chắc chắn phải có giải pháp tăng năng lực của doanh nghiệp trong nước. Tuy nhiên, khó tăng cho cả 94% doanh nghiệp mà phải chọn ra số doanh nghiệp trụ cột trong nước.

Dự báo thời gian tới, ông Cường cho rằng, có nhiều vấn đề cần quan tâm. Đơn đặt hàng 9 tháng qua tăng nhanh, nhưng từ tháng 9 lại giảm do xu thế nhập khẩu thế giới phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng cuối năm đã đủ, dự báo quý 1/2025 chỉ số đặt hàng sẽ giảm.

Bên cạnh đó, trụ cột tăng trưởng phụ thuộc xuất khẩu, đầu tư, tiêu dùng. Trong 9 tháng qua tiêu dùng bình quân tăng 8,8%, nhưng so với giai đoạn trước dịch luôn ở mức trên 10%, trong số 8,8% phải tính đến đóng góp của ngành du lịch thời gian qua đã phục hồi, tăng trưởng mạnh.

Điều này cho thấy chỉ số tăng trưởng tiêu dùng phụ thuộc vào du lịch, cho thấy sức mua sắm của người dân trong nước còn hạn chế, dù đã tăng tiền lương nhưng hầu như chưa tác động đến sức tiêu dùng. Đánh giá điều này có thể do năng lực tiêu dùng thấp hoặc do mua online, nhất là xuyên biên giới, chúng ta không đánh giá được.

Gần đây có quảng cáo của sàn giao dịch Tamu rất rầm rộ, giảm giá mạnh đến 70%, đây là sự cảnh báo rất lớn, có thể người dân tập trung mua và không còn thị trường trong nước, quan ngại hàng giá rẻ này sẽ triệt tiêu hàng hóa trong nước. Chúng ta cần có hành động, không thể cấm nhưng phải có kiểm soát về chất lượng hàng hóa.

Cùng đó cần xem chính sách miễn thuế nhập khẩu với hàng hoá giá trị dưới 1 triệu đồng, bây giờ hàng tràn lan có cần tính đến yếu tố đó không, cần tính đến tăng cường năng lực cho các sàn thương mại điện tử trong nước để tránh tạo điều kiện cho hàng hoá nước ngoài tràn vào.

Hoạt động thương mại điện tử có đến trên 95% là sàn giao dịch nước ngoài, cần có chính sách gây dựng sàn trong nước. "Tôi cho rằng, gắn liền với kiểm soát nguồn gốc xuất xứ hàng hóa, cần có chính sách phát triển sàn giao dịch trong nước để phát triển kinh tế số" - ông Cường nói.

Cần xem xét nghiêm khắc tỷ lệ doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường

Đồng tình cao với báo cáo của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và các cơ quan của Quốc hội về tình hình thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 và dự kiến kế hoạch năm 2025, đại biểu Tạ Thị Yên - đoàn Điện Biên đánh giá cao những kết quả nổi bật về phát triển kinh tế - xã hội năm 2024, trong đó có nhiều chỉ tiêu đạt và vượt so với kế hoạch của Quốc hội giao, nhiều ngành kinh tế đã phục hồi hoàn toàn và trở lại mức bằng hoặc cao hơn trước đại dịch Covid-19.

Điều đó khẳng định và cho thấy các chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước về phục hồi và phát triển kinh tế sau đại dịch đã phát huy hiệu quả tích cực, tạo tiền đề cho việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ, chỉ tiêu chủ yếu của kế hoạch 5 năm 2021-2026.

Cả 3 khâu đột phá theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng là thể chế, hạ tầng và chất lượng nguồn nhân lực đều có chuyển biến hết sức rõ rệt.

Phát biểu làm rõ thêm một số vấn đề, đại biểu đoàn Điện Biên cho rằng, thứ nhất, về bối cảnh chung thế giới và khu vực năm 2024 đã phức tạp nhưng dự báo năm 2025 vẫn tiếp tục diễn biến khó lường khi xung đột khu vực, cạnh tranh địa chính trị, địa kinh tế gay gắt, sẽ ảnh hưởng tới kinh tế toàn cầu, trong khi nước ta có nền kinh tế mở, phụ thuộc rất nhiều vào thị trường quốc tế, do đó việc dự báo đúng, chính xác để có những dự liệu, giải pháp thích ứng với biến đổi của tình hình là rất quan trọng.

"Đúng như nhận định trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô còn tiềm ẩn rủi ro, còn nhiều khó khăn tiềm ẩn do nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và đầu tư công, còn các động lực tăng trưởng mới như như chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, chip bán dẫn mới được triển khai nên có độ trễ nhất định" - đại biểu nêu, đồng thời đề nghị, cần phải tiếp tục đánh giá, làm rõ các nguyên nhân của những tồn tại để năm 2025 và các năm tiếp theo để nền kinh tế có thể bứt phá lên.

Thứ hai, về tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt thấp, nhiều nơi đạt dưới mức trung bình chung của cả nước có thể gây ra lãng phí lớn về cơ hội phát triển và hiệu quả tổng hợp của dự án. "Nếu nhìn lại những giai đoạn trước đây khi xi măng, sắt thép phải cân đối từng kilogram, nguồn vốn phải chắt chiu từng đồng thì mới thấy cái giá phải trả của việc “có tiền mà không tiêu được”, mà đây là tiền thuế của dân, tiền đi vay của Chính phủ, mới thấy thật sự lãng phí" - bà Tạ Thị Yên bày tỏ.

Thứ ba, trong báo cáo, Ủy ban Kinh tế đưa ra số liệu tỷ lệ số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường trên số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường 9 tháng đầu năm 2024 là 89,7%, cao hơn mức 79,3% của năm 2023 cùng với ảnh hưởng của siêu bão Yagi có thể làm tốc độ tăng trưởng GDP cả năm giảm khoảng 0,15%.

Thiên tai là bất khả kháng, nhưng chúng ta cũng cần đánh giá sâu sắc hơn nguyên nhân của sự thiệt hại về người và của có liên quan đến việc quy hoạch, bố trí lại dân cư, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội miền núi, trung du, tổ chức sản xuất...

Tỷ lệ số doanh nghiệp đã rút lui khỏi thị trường cũng cần được xem xét, đánh giá nghiêm khắc hơn về nguyên nhân, cả về chủ quan và khách quan, để có hướng giải quyết. "Ví dụ, việc cho thành lập doanh nghiệp dễ dãi quá có phải là nguyên nhân không? Hay là do năng lực quản lý, thị trường, công nghệ, sản phẩm? Nguồn vốn, đất đai ? Rồi vai trò “bà đỡ” của nhà nước qua các chương trình khuyến nông, khuyến công, tín dụng ưu đãi, các quỹ đầu tư, quỹ phát triển...?" - bà Yên băn khoăn.

Thứ tư, vấn đề công bằng trong cơ hội tiếp cận nhà ở, nhất là nhà ở đối với người có nhu cầu thực về nhà ở vẫn rất khó khăn trong thực thi do giá cả, cơ cấu chung cư nặng về nhà cao cấp, đắt tiền, thiếu nhà ở giá rẻ cho người thu nhập thấp, nhà ở xã hội, nhà tái định cư bỏ hoang phí trong khi tình trạng lũng đoạn, thổi giá, tạo sóng, đầu cơ đất đai, nhà ở vẫn tiếp diễn. "Các luật mới được Quốc hội sửa đổi, bổ sung như Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Nhà ở chậm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành nên chưa phát huy hết hiệu quả như cử tri mong đợi" - bà Yên nhấn mạnh.